گُرجِستان کشوری است در قفقاز جنوبی.طول مرزهای گرجستان جمعاً ۱۹۶۹٫۸کیلومتر است. این کشور از شمال با فدراسیون روسیه هم مرز میباشد، سراسر این خطوط مرزی، منطبق بر آب فشان رشته کوههای قفقاز کبیر است و ۸۰۷٫۶کیلومتر مرز مشترک را در بر میگیرد. این مرز از نظر استراتژی نظامی اهمیت بسیاری دارد. در حقیقت این مرز سرحدات طبیعی روسیه را در جنوب تشکیل میدهد، در جنوب آن گرجستان و در شمال آن جمهوریهای خودمختار داغستان، چچن، اینگوش، اوستیای شمالی، کاباردینو-بالکاریا، کاراچای-چرکسیا، همچنین سرزمین کراسنودار را شامل میشود. مهم ترین راههای ارتباطی قفقاز مرکزی و غربی که روسیه را با گرجستان، ارمنستان و ایران پیوند میدهد، از این مرز میگذرد. محافظت و نگهبانی از این مرز برای روسیه جنبه حیاتی دارد، کما اینکه در دوره شوروی سابق و روسیه تزاری نیز دارای اهمیت بسیار بود و جنگهای بسیاری برای دستیابی به این سرحدات به وقوع پیوستهاست.
گرجستان در شرق با جمهوری آذربایجان هم مرز است که طول آن ۳۷۴٫۴کیلومتر میباشد. دو راه عمدهٔ ارتباطی گرجستان با شرق، دریای خزر و ایران از این نقطه میگذرد (جاده زمینی و راه آهن) علاوه بر آن، لولهٔ انتقال نفت باکو-سوپسا نیز از این مرز میگذرد.
در جنوب، گرجستان به ترتیب از شرق به غرب با جمهوری آذربایجان، ارمنستان و ترکیه هم مرز است. طول خط مرزی بین گرجستان و ارمنستان ۲۱۶٫۷کیلومتر و با ترکیه ۲۵۶٫۱کیلومتر است. در غرب، گرجستان با دریای سیاه مسدود میشود که طول مرز ساحلی آن ۳۱۵کیلومتر است.
جمهوری خودمختار آجاریا با مساحت ۳هزار کیلومتر مربع در بخش جنوبی ساحل دریای سیاه در ترکیب کشور قرار دارد.
استان خودمختار اوستیای جنوبی نیز با مساحت ۳٫۹هزار کیلومتر در دامنههای جنوبی قفقاز بزرگ در ترکیب جمهوری گرجستان قرار دارد.
گرجستان با ۶۹٫۷هزار کیلومتر مربع مساحت، دومین جمهوری قفقاز جنوبی از نظر مساحت و جمعیت (بعد از آذربایجان) به شمار میرود.
طول سواحل گرجستان در دریای سیاه ۳۱۵کیلومتر است که بین دهانهٔ رود دماغه «گوینو» کشیده شدهاست.
کشور گرجستان به ۸استان، یک منطقه خود مختار (اوستیای جنوبی به مرکزیت تسخینوالی) و ۲جمهوری خودمختار به نامهای آجاریا به مرکزیت باتومی و آبخازیا به مرکزیت سوخومی تقسیم میگردد.
پایتخت این کشور تفلیس، (تلفظ: تْبیلیسی) و شهرهای مهم آن کوتائیسی، روستاوی، گوری، پوتی، باتومی، سوخومی، متسختا، چیاتورا، تقیبولی، زوگدیدی، تسقالتوبو، تقوارچلی، گاگرا و تلاوی میباشند.
آب و هوا
سرزمین گرجستان از نظر اقلیمی منحصر به فرد است، یعنی هر چهار فصل سال دیده میشود به طوری که در یک زمان در کنارههای دریای سیاه هوای تابستانی در میان نخلهای بلند و همیشه سبز حکم فرماست؛ در تپه ماهورهای پایکوهی، رویش علفهای تازه و گلهای بهاری، همچنین در کوهستان، مه غلیظ همچون ابری که با ریزش برف و باران همراهاست وجود دارد.
اما قلل قفقاز بزرگ همچون قازبگی و سایر کوهها، از برف ضخیم پوشیده شدهاند. در مجموع آب و هوای گرجستان تابعی است از موقعیت جغرافیایی این سرزمین، تودههای هوای اشباع شده از بخارات آب دریای سیاه از سمت غرب وارد دالان قفقاز و در گرجستان غربی باعث بارندگی متناوب میشود و با از دست دادن نسبتی رطوبت از رشته کوههای سورامی، مسختی و ارسیانی وارد گرجستان شرقی میشود.
شاید به همین دلیل است که گرجستان شرقی بارندگی کمتری را دریافت میکند و آب و هوای آن خشک تر است.
قفقاز بزرگ
با گذر از غرب به شرق در امتداد رشته کوه قفقاز بزرگ، امکان مشاهدهٔ افزایش تدریجی آب پخشان اصلی بین رودخانههای دامنههای شمالی و جنوبی و همچنین کوههای نوک نیزی که به طرف سواحل دریای سیاه و اراضی پست کولخیس، کشیده شدهاند، وجود دارند. همهٔ نواحی کوهستانی که بین دره «پسو» و مرزهای شرقی جمهوری خودمختار آبخازیا کشیده شدهاند، «قفقاز غربی» نامیده میشود. رشته اصلی قفقاز غربی همچون برآمدگیهای عظیمی، پوشیده از قلل صخرهای برافراشتهاست که در بین آن، یخچالهایی در عمق حفرههای سیرکی قرار دارند. ستیغ عظیم قفقاز بزرگ، نزدیک هزار متر بالاتر از خط برفهای دائمی است. گذرگاههای کوهستانی، که در اغلب موارد، جادهای مالروست. در ارتفاع ۲۴۰۰ تا ۳۰۰۰ متری از سطح دریا قرار دارند.
قلل قفقاز بزرگ پوشیده از برفهای دائمی است. واریزهای موجود درپای قلهها حاصل قرنها فرسایش هوازدگی است. اختلاف شدید بین دمای شبانه روز، سبب تخریب حتی سنگهای سختی جون گرانیت، گنیس و شیستهای دگرگون میشود که بیشترین قسمت رشته کوهها را تشکیل میدهند.
آبشارهای یخی که از زبانههای یخچالی تشکیل میشود، بر روی حصارهای سنگی جریان مییابد و به درون درههای تنگ و عمیق سرازیر میشود. این آبشارها تعداد بی شماری جویبار و نهر را تغذیه میکند که رودهای کوهستانی در پایین تشکیل میدهند.
در قسمت شرقی قفقاز غربی، رشته کوههای آهکی کوتاه ترند و برآمدگیهای نسبتاً کوتاهی را تشکیل میدهند. یکی از این رشته کوهها توسط رود گالیدزگا به طور عمیق بریده شدهاست. از بالای کانیون، مجدداً میتوان دامنههای شیبدار کوهها را دید. اینها، هرچند از آهک تشکیل نیافتهاند، اما عمدتا ماسه سنگهای سخت صخرههای آتش فشانی قدیمی هستند.
در پرتگاههای نوک تیز، که اخیرا با جنگلهای غیرقابل نفوذی پوشیده شده، یکی از مراکز صنعتی گرجستان، شهر تقوارچلی قرار دارد که در دورهٔ شوروی ساخته شدهاست. در این ناحیه، زغال سنگ در ماسه سنگهای ژوراسیک یافت شدهاست.
ناحیه بین کوهی گرجستان در شرق کولخیس
در طول رشته کوه سورامی، شاخه شرقی اراضی پست بین کوهی گرجستان واقع شدهاست. این منطقه طبیعت گوناگونی دارد. در جنوب دامنههای پلکانی رشته کوههای تریالتی سربرافراشتهاند.
در طول پایکوههای آن دره رود متکواری قرار دارد که در حاشیه بستر آن راه آهن کشیده شدهاست.
قفقاز کوچک
قسمتی از منطقه کوهستانی، قفقاز کوچک است که در امتداد مرزهای گرجستان کشیده شدهاست. این منطقه دارای دو قسمت جداگانه از نظر ساختار و ناهمواری است. قسمت شمالی، رشته کوههای چین خورده حاشیهای و بلندیهای آتش فشانی جاواختی است. قسمت بعدی که از دریای سیاه تا تفلیس کشیده شدهاست، عمدتاً از سنگهای آتش فشانی ترشیاری پایین تشکیل شدهاند. اراضی مرتفع آتش فشانی از لایههای جوان ترشیاری بالا و گدازههای کواترنری تشکیل شدهاند که فلات بلندی را با زنجیرهای از مخروطها و گنبدیهای آتش فشانهای خاموش به وجود آوردهاست.
رودها-برخورد دو رود متکواری و آراگوی
رشته کوههای سورامی، متسختی و ارسیانی، رودهای گرجستان را به دو حوضهٔ دریای سیاه و دریای خزر تقسیم میکنند. به علت بارندگی فراوان، رودهای حوضهٔ دریای سیاه شبکه متراکم تری را تشکیل داده و حجم آب بیشتری را نسبت به گرجستان شرقی، جاری میسازد. گرجستان غربی با تعداد زیادی از رودهای کوچک که از نزولات باران و قسمتی از مردابها تغذیه میشوند، مشخص میشوند. این رودها مستقیماً وارد دریای سیاه میشوند. در حوضه رود متکواری چنین نمونههایی از رودهای مردابی وجود ندارد، اما رودها دارای جریانهای فصلی هستند و در تابستان این رودها خشک میشوند. در گرجستان غربی، جایی که سنگهای کربناته، گسترش یافتهاست، رودهای زیادی از چشمهها یا جویبارهایی سرچشمه میگیرند که از حفرههای کارستهای زیرزمینی بیرون میآیند. در سرزمینهای بلند جاواختی در گرجستان جنوبی رودهایی وجود دارند که توسط دریاچهها و به مقدار زیاد از آبهای زیرزمینی تغذیه میشوند.
رودخانههای گرجستان دارای اهمیت اقتصادی بسیارند. بر طبق برآوردهای منابع برق آبی، گرجستان جای مهمی را در بین کشورهای مستقل مشترک المنافع (CIS) اشغال میکند و بسیاری از کشورهای خارجی از جمله فرانسه، ایتالیا، اسپانیا، اتریش، یونان، پرتغال و صربستان جلوتر است.
دریاچهها-دریاچهٔ لیسی تفلیس
تعداد دریاچههای گرجستان اندک است و اغلب آنها کوچک میباشند و در چشم انداز گرجستان نقشی ایفا نمیکنند. هرچند، دریاچههای این کشور از نظر منشا متفاوت اند اما دارای شکل زیبایی هستند.
سرزمینهای بلند جاواختی بیشترین تعداد دریاچه هارا داراست. در گرجستان شرقی دریاچه «بازالتی» قرار دارد و در داخل محدوده شهر تفلیس دریاچه کوچک «لیسی» واقع شدهاست. تعداد زیادی دریاچههای مصنوعی در گرجستان ایجاد شدهاست. تعدادی از آنها حتی از دریاچههای طبیعی است.
یخچالها-یخچال سوانتی
در رشته کوه قفقاز مرکزی در قلمرو گرجستان، تعداد زیادی یخچال وجود دارد. این مورد طبیعی است، زیرا حد برفهای دائمی در قسمت غربی این رشته کوه در ارتفاع ۳۰۰۰ متری و در قسمت شرقی در ارتفاع ۳۴۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد. صدها کوه از رشته کوههای قفقاز بزرگ، بالاتر از این ارتفاع واقع شدهاند. بسیاری از یخچالهای گرجستان در دامنههای جنوبی قفقاز بزرگ، متمرکز شدهاند. بسیاری از یخچالهای گرجستان کاملاً بزرگ و گسترده هستند. به ویژه تعداد یخچالهای بزرگ در حوضه رود «اینگوری» به حدود ۱۷۰ یخچال میرسد. بزرگترین آنها عبارت اند از: «تویبری» (به طول ۱۰ کیلومتر)، «لکزیری» (به طول ۱۳٫۵ کیلومتر) و «تسانری» (به طول ۱۲ کیلومتر).
یخچالها دارای اهمیت اقتصادی قابل توجهی هستند. این یخچالها رودهای بزرگ گرجستان را تغذیه میکنند. در تابستان، یخهای ذوب شده در یخچالها آب رودخانههای ریونی، اینگوری، تِرِک، و سایر رودها را با حجم زیاد تغذیه میکنند.
آبهای معدنی
قفقاز جنوبی، به ویژه در گرجستان، ناحیهٔ آتش فشانهای فعال دورههای اخیر زمین شناسی است، که ناحیهای زلزله خیز متراکم با حکتهای تکتونیکی جدید است. فعلیت نیروهای تحت الارضی با چشمههای آب گرم و معدنی مشخص میشود که در بسیاری از قلمرو گرجستان از زمین خارج میشوند.
«آب حیات» را میتوان به چشمههای آب گرم و رادیواکتیویته «تسقالتوبو» لقب داد. چشمههای معدنی قلیایی-کربنیک مرکز آسایش گاهی «برجومی» در سراسر جهان شناخته شدهاست. آبهای معدنی «منجی» با آبهای «ماتسستا» در نزدیکی «سوچی» قابل مقایسهاست. چشمههای قلیایی-نمکی «سایرمه»، «لوگلا»، «زواره» در «جاوا» شبیه چشمههای «سِن توکی» هستند. سرانجام اینکه چشمههای گوگردی-قلیایی تفلیس بسیار معروف میباشند.
خاک شناسی
در قلمرو گرجستان طیف وسیعی از خاکها، از خاکستری-قهوهای و شور نیمه بیابانی، یعنی خاکهای استپی خشک و خاکهای جنگلهای معتدل مرطوب تا خاکهای سرخ و پودزولی نواحی جنب مداری و خاکهای چمنی آلپی گسترده شدهاست.
با وجود تفاوتهای طبیعی اساسی بین گرجستان شرقی و گرجستان غربی، خاکهای این دو ناحیه نیز به ویژه در اراضی پست بین کوهی، با هم تفاوت دارند. خاکهای چمنی-کوهستانی سرزمینهای بلند آتش فشانی گرجستان جنوبی، ویژگیهای مخصوص خود را دارا هستند. در این جا، در فلات «آخالکالاکی»، در همسایگی «تسالکا»، «دمانیسی» و «گومارتی» تا ارتفاع ۱۲۰۰–۲۰۰۰ متری، خاکهای چرنوزیوم کوهستانی، خاکهای غالب است. اندکی بالاتر، در رشته کوههای «جاواختی»، «تریالتی» و «سامسارا» این خاکها با خاکهای چمنی-کوهستانی جایگزین میشوند. خاکهای چمنی-کوهستانی گرجستان پوشیده از چمنزارهای آلپی و نیمه آلپی است که اساس دامپروری را تشکیل میدهد.
جغرافیای زیستی-پوشش گیاهی
متیانتی
طبق برآوردها، حدود ۴۰۰۰ گونه گیاهی در گرجستان یافت میشود. جنگلها، مهمترین ذخایر گیاهی گرجستان را دارا هستند که حدود یک سوم از قلمرو کشور را در بر میگیرند.
ناحیه بندی عمودی به روشنی با گرجستان کوهستانی مشخص میشود. پوشش گیاهی گرجستان شرقی متفاوت با گرجستان غربی است. پوشش گیاهی گرم و مرطوب گرجستان غربی فراوان و گوناگون است.
پوشش سبز زمینهای پست کولخیس و تپههای پایکوهی گرجستان غربی بسیار غنی است. جنگلهای درختان بارونده در خاکهای باتلاقی کولخیس رشد کردهاند. گونههای متعددی از بلوط (ایمرتیاتی، ایبریایی، هارتویس) راش، شاه بلوط، ممرز و توسکا متناوبا با افرا، خرمالو، زبان گنجشک، زیرفون، گلابی، سیب و راش شرقی جایگزین میشود.
چمنزارهای کوتاه آلپی و گونههای فرش مانند، بلندیها از ۲۳۰۰-۲۴۰۰ تا ۲۹۰۰-۳۰۰۰ متری از سطح دریا، پوشش گیاهی غالب را تشکیل میدهند. در این جا گیاهان کوتاه با گلهای درشت و زیبا (جنتیانای زرد، علف خُنازیر، شقایق قفقازی و...) میرویند. در بالای ناحیهٔ آلپی، کوهستانها عاری از پوشش گیاهی ممتد است.
حیات جانوری-عقاب طلایی
در گرجستان جانوران زیادی وجود دارد که به جهت گوناگونی چشم اندازها منحصر به فرد است، (از ناحیه جنب مداری تا کوهستانهای پوشیده از برف). در این جا گونههای جانوری بومی، از جمنله جانوران مهاجر از سایر نواحی جانوری، یافت میشود. در گرجستان نواحی جانوری در ارتباط با ارتفاع کاملاً مشخص هستند (از نواحی استپی و جنب مداری مرطوب تا نواحی آلپی). در نواحی آلپی قفقاز بزرگ، گونههای متفاوتی از گوسفند و بز کوهی زندگی میکنند.
پرندگانی که در ناحیه آلپی لانه می سازندشامل خروس برفی، زاغی، خروس زیبای قفقازی، که در بیشهها زندگی میکنند و پرندگان شکاری از قبیل عقاب طلایی و کرکس ریشدار است.
ماهیهای زیادی در آبهای داخلی این کشور وجود دارد. رود متکواری و شاخابههای آن مسکن مارماهی خزری، ماهی آزاد، ماهی سفید، گربه ماهی، شاه ماهی، اردک ماهی و ماهی کپور است. رودهای کوهستانی مملو از ماهی قزل آلاست.
جمعیت شناسی
خصوصیات جمعیتی
در سال ۲۰۰۶ میلادی کشور گرجستان دارای ۴٬۶۶۱٬۴۰۱ تن جمعیت بوده که از این تعداد ۲٬۲۳۷٬۴۷۲ تن (۴۸٪) مردان و ۲٬۴۲۳٬۹۲۸ تن (۵۲٪) را زنان تشکیل دادهاند. نرخ رشد جمعیت در گرجستان از سال ۱۹۷۵ تا ۲۰۰۵ میلادی، ۰٫۳- درصد بودهاست. بر اساس آمار سال ۲۰۰۳ میلادی، نسبت زاد و ولد ۸ در ۱۰۰۰ و نسبت مرگ و میر ۱۰ در ۱۰۰۰ اعلام گردیدهاست.
ترکیب سنی و جنسی
بر اساس آمار موجود در سال ۲۰۰۷ میلادی،۱۹٪ از کل جمعیت کشور گرجستان زیر ۱۴ سال، ۶۶٪ بین ۱۵ تا ۶۴ سال و ۱۵ ٪ بالای ۶۵ سال را تشکیل میدهند. میزان امید به زندگی در سال ۲۰۰۴ میلادی، در گرجستان ۷۰٫۶ سال بودهاست.
جمعیت شهری و روستایی
میزان جمعیت روستایی کشور گرجستان در سال ۲۰۰۱ میلادی، ۴۴٪ از کل جمعیت این کشور بودهاست. این رقم در سال ۱۹۸۰ میلادی،۴۸٪ بودهاست که بر این اساس نرخ جمعیت روستایی روند نزولی داشتهاست. نرخ رشد سالانه جمعیت روستایی بین سالهای ۱۹۸۰ تا ۲۰۰۱ میلادی، ۰٫۱- بودهاست.
جمعیت شهری این کشور در سال ۲۰۰۱ میلادی، ۳٬۱۰۰٬۰۰۰ تن (۵۷٪) بودهاست. این رقم در سال ۱۹۸۰۰ میلادی، ۲٫۶۰۰٫۰۰۰ تن (۵۲٪) اعلام گردیدهاست.
نظام آموزشی-دانشگاه تفلیس
قانون اساسی گرجستان تحصیلات در مدارس تا کلاس نهم را به طور رایگان پیش بینی نمودهاست. هم چنین در دانشگاههای دولتی، دانشجویان از امکانات تحصیل رایگان برخوردار میباشند. در گرجستان مدارسی به زبانهای روسی، ارمنی، آذری، آسی و آبخازی وجود دارد.
با توجه به تغییراتی که در دورهٔ پیش از دانشگاه به وجود آمده، مدت تحصیل در مدارس در مجموع به ۱۲ سال رسیدهاست؛ از اول تا ششم: دوره ابتدایی، از هفتم تا نهم: دوره پایه، از دهم تا دوازدهم: دوره تحصیلات متوسطه میباشد. از اول تا کلاس نهم اجباری و رایگان بوده، از سال دهم تا دوازدهم، اخیراً فقط بخشی از هزینهها را دولت تقبل میکند. نوع مدارس نیز تغییر یافتهاست.
در سال ۲۰۰۴ میلادی، نرخ سواد در بزرگسالان (۱۵ سال و بالاتر)، ۱۰۰٪ اعلام شدهاست و شاخص آموزش این کشور ۰٫۸۹ بودهاست.
نسبت زنان به مردان در سال ۲۰۰۱ میلادی، در دورههای ابتدایی، راهنمایی و متوسطه به ترتیب: ۹۵٪، ۷۳٪ و ۳۴٪ بودهاست.
بهداشت و درمان
بر اساس آمار سال ۲۰۰۰ میلادی، مخارج عمومی در زمینه بهداشت و درمان، ۰٫۷ از تولید ناخالص ملی (GDP) کشور گرجستان را به خود اختصاص دادهاست که این رقم در سال ۱۹۹۰ میلادی، ۳٪ بودهاست.
در سال ۲۰۰۲ میلادی، تعداد پزشکان به ازای هر ۱۰۰٬۰۰۰ تن، ۴۸۷ پزشک اعلام شدهاست.
تعداد تختهای بیمارستانی به ازای هر ۱۰۰۰ تن، ۵ تخت در سال ۲۰۰۰ میلادی بودهاست.
تاریخ و فرهنگ - پیشینه تاریخی
جمجمه ۲ میلیون ساله انسان گرجی
انسانهای اولیه را میتوان در قفقاز جنوبی، به ویژه در گرجستان، خیلی پیش از دوره پارینه سنگی ردیابی کرد. جمجمه انسان اروپایی نژاد که یک میلیون و هشتصد هزار (۱٫۸۰۰٫۰۰۰) سال پیش زندگی می کردهاست، در حفاریهای اخیر در ناحیه دمانیسی به دست آمدهاست.
اواخر عصر مفرغ و اوایل عصر آهن، سراسر گرجستان پیشرفت وسیعی را در حوزه اقتصادی شاهد بود که همراه با سطح بالایی از صنایع دستی، گسترش روابط تجاری و توام با افزایش نابرابریهای اجتماعی بود. در اواخر نیمه دوم هزاره دوم پیش از میلاد حضرت عیسی (ع)، شرایط لازم برای ظهور یک جامعه طبقاتی ایجاد شده بود.
امپراتوری اورارتو
از هزاره دوم پیش از میلاد مسیح، همزمان با قدرت گرفتن آشوریها، اقوام گله دار و دامپرور از سرزمین بین النهرین در گرجستان سکنی گزیدند. که بعدها امپراتوری اورارتو را تشکیل دادند.
قابل ذکر است که قبایل گرجی یگانگی خود را همزمان با پایان عصر مفرغ، آغاز کردند. در پایان هزاره دوم و آغاز هزاره اول پیش از میلاد، در نواحی جنوب شرقی گرجستان باستان، دو اتحادیه اصلی از قبایل ظهور کردند: دیائوخی و کولخیس که هر دو آنها تا قرن هشتم پیش از میلاد دوام داشتند.
در میانه قرن هشتم پیش از میلاد، دیائوخی در نتیجه قدرت گرفتن اورارتو فروپاشید. غلبه کولها (کولخیس) و مخالفت آنها با تائوها (دیائوخی) نیز در این امر سهیم بود. قسمتی از سرزمین دیائوخی به کولها واگذار شد. مدتی بعد کشمکش بین کولها و اورارتو آغاز شد و کولها شکست خوردند.
قلمرو اورارتو در زمان خود وسیع ترین امپراتوری به شمار میرفت. در قرن هفتم پیش از میلاد، همزمان با آغاز دوره ضعف اورارتو، آریاییها پادشاهی ماد را تاسیس کردند. با قدرت گرفتن ماد و شکست خوردن اورارتو، مادها حوالی ارمنستان امروزی ساکن شدند که نتیجه ترکیب این دو قوم (گرجی و آریایی) قوم ارمنی بود. در اوسط قرن ششم پیش از میلاد حضرت عیسی (ع) هخامنشیان جایگزین مادها، در حکومت بر جنوب گرجستان باستان شدند.
قرنهای ششم تا چهارم پیش از میلاد، دوره استحکام قبایل کارتلی، عمدتاً ساکنان گرجستان شرقی شد. کشمکش بین بین کنفدراسیونهای مختلف گرجی در نهایت منتج به تشکیل پادشاهی «ایبریا» به پایتختی «متسختا» شد.
از آن پس، تاریخ گرجستان با تاریخ امپراتوریهای بزرگ، ازجمله:ایران، یونان، روم، عثمانی و... گره خورد و همواره حکومت بر آن، عامل جنگ بین قدرتمندان تاریخ بود و حتی تا در عصر معاصر نیز ادامه داشت. به گونهای که در دوره قاجاریه، ایران و روسیه ۱۲ سال با یکدیگر جنگیدند که به بسته شدن عهدنامه گلستان انجامید.
فرهنگ - پوشش محلی گرجی در متسختا
گرجستان در حد فاصل اروپا و آسیا قرار گرفتهاست و تاثیر این موقعیت جغرافیایی در شکل گیری تمدن مردم گرجستان تبلوری از نفوذ فرهنگهای شرقی و غربی است. در روزگاران کهن، ساکنان این کشور با مناطق همجوار خود فرهنگ واحدی تشکیل میدادند که به فرهنگ «کورا-ارس» معروف بود.
شرایط مناسب و مستعد جغرافیایی و اقلیمی گرجستان، قرار گرفتن در بین دو قاره اروپا و آسیا و دو حوضهٔ دریایی بزرگ (دریای سیاه و دریای خزر)، و نیز واقع شدن آن در مرز دو حوزه دینی مهم اسلام و مسیحیت موجب شدهاست تا این کشور از بامداد تاریخ تا کنون مورد توجه جهانیان و محل مواجه تمدنها و فرهنگها باشد. در قرنهای گذشته و علی الخصوص قرنهای ۱۲ و ۱۳ میلادی، یکی از مهم ترین مراکز فرهنگی به شمار می آمدهاست.
در دورهٔ برقراری اتحاد بین جمهوریهای شوروی، گرجیها در مقایسه با سایر جمهوریهای اطراف، از اهمیت بیشتری در امور فرهنگی و سیاسی برخوردار بودند. استالین رهبر شوروی سابق، یک فرد گرجی بود. شواردنادزه وزیر امور خارجه شوروی، روستاولی، چاوچاوادزه و چندین تن دیگر از ادیبان و دانشمندان گرجی نامهای آشنایی در قلمرو شوروی سابق و نیز در مقیاسهای جهانی هستند. مکاتب علمی گرجستان از شهرت جهانی برخوردار است. نیکولوز موسخلیشویلی از جمله کسانی است که مکتب علمی خاصی را بنیاد نهادهاست. وی بنیانگذار مکتب تئوری «ریاضی ارتجاع» (Elasticiti) در زمان اتحاد جمهوریهای شوروی است.
زبان و خط - کتابی از ایلیا چاوچاوادزه به خط و زبان گرجی
زبان گرجی زبان رسمی و رایج مردم گرجستان است که بیشترین متکلمان را در بین زبانهای قفقازی داراست. زبان گرجی در شمار زبانهای قفقازی است و زبانهای قفقازی به آن دسته از زبانها گفته میشود که در منطقهٔ قفقاز بین دریای سیاه و دریای خزر با آن ارتباط برقرار میشود. در حدود ۳۰ تا ۴۰ زبان در این منطقهٔ جغرافیایی وجود دارد و همین تنوع زبانی در منطقهای به این کوچکی امر قابل ملاحظهای است.
یکی از قدیمی ترین سیستمهای نوشتاری جهان خط گرجی است. بر اساس روایات تاریخی که در کتاب باستانی «سرگذشت کارتیل» آمدهاست، خط گرجی در دورهٔ استقرار دولت گرجستان شرقی یا همان ایبریا در ۴ قرن پیش از میلاد حضرت عیس (ع) اختراع شدهاست و گفته میشود که پارناواز اولین پادشاه کارتیل (گرجستان شرقی) الفبا را اختراع کرد.
در اکتشافات اخیردر ایالت کاختی گرجستان اشیایی به دست آمدهاست که درحدود ۱ قرن پیش از میلاد مسیح بر روی آنها جملات کوتاهی به زبان گرجی نوشته شدهاست.
الفبای گرجی نتیجهٔ تطور الفبایی است که از قرون وسطی در گرجستان رایج بود. الفبای گرجی دارای ۳۳ حرف است که به صامت و مصوت تقسیم میشود. در زبان گرجی ۵ مصوت (ა–ე–ი–ო–უ) و ۲۸ صامت وجود دارد و از چپ به راست نوشته میشود.
ادیان و مذاهب-کلیسای جامع باگراتیونی در کوتائیسی
بر اساس آمار سال ۲۰۰۲ میلادی، اکثر مردم گرجستان، (حدوداً ۷۰٪)، مسیحی بوده و پیرو کلیسای ارتودوکس گرجستان هستند (مسیحی ارتودوکس گرجی). بعد از ارتودوکسهای گرجی، اسلام در گرجستان بزرگترین اقلیت دینی این کشور محسوب میشوند. جمعیت مسلمانان را آذربایجانیهای گرجستان و دیگر اقوام ساکن در این کشور از جمله آجاریا تشکیل میدهند.
روسهای ساکن گرجستان، از دیگر اقلیتهای این کشور هستند که جمعیت ارتودوکس روس آن را تشکیل میدهند. و همچنین هستند:ارامنه آپوستولیک و ژرمنهای پروتستان.
نژاد و قومیت
کشور گرجستان از قومیتهای مختلفی از جمله: گرجی: ۷۰٫۱٪، ارمنی: ۸٫۱٪، روس: ۶٫۳٪، آذری: ۵٫۷٪، اوستیایی: ۳٪، آبخازی: ۱٫۸٪ و دیگر قومیتها ۵٪ تشکیل شدهاست.
گرجیها بزرگترین قوم گرجستان بوده و در تمام این کشور پراکندهاند و قدرت مرکزی در اختیار آنان است.
شاردن سیاح معروف فرانسوی که توصیف دقیق و جامعی از گرجستان در سفرنامه خود نمودهاست چنین میگوید: «نژاد مردم گرجستان پاکترین و اصیل ترین نژادهای مشرق زمین و خالص ترین نژاد هاست».
رسانههای گروهی- مطبوعات
مطبوعات گرجستان که به طور متناوب منتشر شدهاند، تاریخی حدود ۱۷۰ سال را شامل میشود. طبق آمار روزانه ۱۵۰ عنوان روزنامه در گرجستان منتشر میشود که ۱۳۰ عنوان آن به زبان گرجی است. همچنین تعداد ۷۵ نشریه به صورت هفته نامه، ماهنامه، فصلنامه و... در گرجستان منتشر میشود که ۶۱ مورد آن به زبان گرجی است. روزنامههای دیگر عمدتا به زبانهای روسی، ارمنی، آذری، اوستیایی و آبخازی منتشر میشوند. تیراژ کل روزنامههای گرجستان ۳٫۶۷۷٫۰۰۰ نسخهاست که سرانه آن برای هر هزار تَن، ۶۷۱ نسخه میشود. از این تعداد روزنامه ۳٫۲ میلیون نسخه به زبان گرجی است.
روزنامههای مهم و پر تیراژ گرجستان
۱– جوانان ایبری ۲– تایمز ۳– ملت ۴– تایمز گرجی ۵– ادبیات گرجستان ۶– جمهوری ۷– گرجستان آزاد ۸– پیک گرجستان ۹– گرجستان
خبرگزاریهای داخلی و خارجی
آژانس خبری گرجستان و ایبریا خبرگزاری فعال داخلی در این کشور هستند. سخنرانیهای بی. بی. سی، ایپریندا، کانتاکت، و سک اینپروم، خبرگزاریهای خارجی هستند که همگی در تفلیس فعالیت دارند. خبرگزاریهای جدیدی از جمله: ساکنیفرم، دریای سیاه، قفقاز پرس و برایم نیوز نیز در تفلیس مشغول فعالیت میباشند.
رادیو و تلویزیون
سالن تئاتر شوتا روستاولی در تفلیس
رادیو و تلویزیون به عنوان قوی ترین اهرم در زمینه جلب افکار عمومی در دست دولت و حکومت میباشند. تعدادی از برنامههای شبکههای خصوصی تلویزیون میتواند مورد استفاده مردم محلی از طریق شبکههای محدود کابلی قرار گیرد، برنامههای مزبور عمدتاً تفریحی و سرگرم کنندهاست.
رادیو گرجستان علاوه بر زبان گرجی برنامههای دیگری نیز به زبانهای روسی، ارمنی، آذری، اوستیایی و آبخازی، آلمانی و انگلیسی پخش میکند.
ساختار اقتصادی
کشور گرجستان به دلیل برخورداری از امتیازاتی مانند موقعیت جغرافیایی و آب و هوای مناسب، دارای کشاورزی پیشرفته، معادن، بهره برداری از صنایع و صنعت گردشگری از ثروتمند ترین جمهوریهای شوروی سابق به شمار میآمد. و مردم آن از استاندارد زندگی بالایی برخوردار بودند. اما پس از فروپاشی شوروی در سال ۱۹۹۱ میلادی، وقوع جنگهای داخلی از سال ۱۹۹۱ تا ۱۹۹۴ میلادی، اقتصاد گرجستان را به عنوان یک کشور تازه استقلال یافته با بحرانی شدید مواجه ساخت.
فعالیتهای عمده اقتصادی
کشاورزی
تا قبل از سال ۱۹۹۱ میلادی گرجستان حجم وسیعی از فرآوردههای غذایی و کشاورزی را صادر میکرد و یکی از عرضه کنندگان اصلی سبزیجات، میوه، چای، مشروبات الکلی و مرکباتبه سایر جمهوریهای شوروی بودهاست. بعد از استقلال گرجستان، بازارهای سنتی این کشور از دست رفت و سطح کلی تولیدات نیز به دلیل مشکلات سیاسی و اقتصادی کاهش یافت. به علت واقع شدن در منطقه جنب مداری مرطوب، در این کشور کشت مرکبات و چای رونق دارد. در بخش زراعت این کشور، غلات، نباتات صنعتی، سیب زمینی، سبزیجات و نباتات علوفهای کشت میشود. در سال ۲۰۰۵ میلادی، ۴۷٫۲٪ از مجموع نیروی کار کشور گرجستان در بخش کشاورزی مشغول به فعالیت بودهاست.
صنعت
صنعت شاخه اصلی اقتصاد گرجستان محسوب میشود و نقش زیادی در تولید مجموعه اقتصادی این کشور دارد. صنایع گرجستان ارتباط نزدیکی با اقتصاد دیگر جمهوریهای شوروی داشت و به لحاظ تامین مواد خام، انرژی و لوازم یدکی وابستگی زیادی به روسیه و دیگر جمهوریهای شوروی داشت و به همین دلیل در سالهای پس از استقلال، صنایع این کشور خسارات زیادی را متحمل گردید. به گونهای که تا سال ۱۹۹۴ میلادی، تقریبا یک سوم کارخانجات گرجستان دست از تولید کشیدند.
در بین محصولات صنعتی گرجستان، صنایع غذایی ۴۰٪، صنایع سبک ۲۰٫۸٪، ماشین سازی و صنایع فلزی ۱۳٫۸٪ از حجم تولید صنعتی را به خود اختصاص میدهند.
همچنین موسسات صنعتی تولید مصنوعات چوبی در این کشور فعالیت دارند. تولید ظروف شیشهای و بلوری، مصنوعات سرامیک از دیگر رشتههای فعالیت صنعتی گرجستان است.
در گرجستان، صنایع سبک گسترش زیادی داشتهاست. در تفلیس، کوتائیسی، باتومی، سوخومی و بعضی شهرهای دیگر، موسسات تولیدی کالاهای مصرفی ازقبیل پارچههای پشمی، ابریشمی و نخی، تولید لباس، کفش، تریکو و لوازم خرازی، اشتغال به کار دارند. از موسسات صنایع غذایی، میتوان از کارخانههای چای خشک کنی، شراب سازی، تولید کنسرو و کمپوت، تولید عطر و ادکلن، توتون، شیرینی، گوشت، شیر و تعدادی دیگر نام برد.
معادن
نمایی از شهر چیاتورا
گرجستان دارای معادن متعددی است که مهم ترین آنها عبارت اند از: زغال سنگ، منگنز، خاک نسوز، فلزات آهنی باریت، عقیق، مرمر، سنگ آهن، آرسنیک، مولیبدان، تنگستن و جیوه. علی رغم وجود معادن قابل توجه در گرجستان، به دلایل مختلف از جمله: ضعف تکنولوژی و منابع مالی، شناسایی کامل این معادن و بهره برداری از آنها در زمان اتحاد جمهوریهای شوروی سابق امکان پذیر نبود.
بزرگترین معدن منگنز جهان در گرجستان قرار دارد. وسعت این معدن که در نزدیکی شهر «چیاتورا» نزدیک بندر پوتی واقع شده، ۱۴۰ کیلومتر مربع است و ذخایر منگنز آن ۲۵۰ میلیون تن برآورد شدهاست.
گرجستان در سال ۲۰۰۲ میادی، ۶ هزار تن زغال سنگ، ۱۲ هزارتن مس، ۳۴۵ هزار تن سیمان، ۲۰۰۰ تن طلا تولید نمودهاست.
گردشگری
گردشگری یکی از بخشهای مهم خدمات کشور گرجستان میباشد که نقش مهمی دراقتصاد این کشور دارد. این بخش مهم در طی دوره قبل از استقلال، از رونق مناسبی برخوردار بود.
در سال ۲۰۰۳ میلادی، تعداد گردشگران وارد شده به کشور گرجستان ۳۶۸٬۳۱۲ نفر گزارش شدهاست. درآمد حاصله از این بخش در سال ۲۰۰۵ میلادی، ۲۴۲ میلیون دلار بودهاست.
خدمات
اقتصاد گرجستان تا اندازه زیادی به بخش خدمات وابستهاست و نقش این بخش در ساختار اقتصادی کشور گرجستان به تدریج افزایش یافتهاست. یکی از مصادیق مهم این بخش توریسم میباشد که نقش مهمی در بخش خدمات به عهده دارد.
حمل و نقل و راههای ارتباطی
جادهها
همه نواحی و مراکز اداری گرجستان از جمله بسیاری از روستاها با شبکه شاهراهها و جادههایی که سراسر کشور را تحت پوشش قرار میدهد، مرتبط هستند.
در مجموع راههای آسفالته گرجستان حدود ۲۰۰۰۰ کیلومتر است که این کشور طرحهایی هم برای گسترش جادهها و به خصوص بزرگراهها در دست اجرا دارد که از جمله مهم ترین آنها ساخت یک بزرگراه شش بانده بندر دریای سیاه به تفلیس و از آبخازیا تا مرز آذربایجان میباشد.
راه آهن گرجستان
راه آهن گرجستان درمسیر تفلیس-سامتردیا ارتباط سه کشور قفقاز و روسیه را با گذر از سواحل دریای سیاه به سمت شمل از طریق آبخازیا ممکن میسازد.
مسیرهای کوتاه تر داخل گرجستان، اکثر شهرهای این کشور را به هم مرتبط میسازد. در مقایسه با کشورهای همجوار قدرت کشش راه آهن این کشور به دلیل اینکه اغلب لکوموتیوها و واگنها در همین کشور تولید شدهاند، بالا میباشند.
خطوط هوایی
جرجین ایرلاین
کشور گرجستان از سامانه حمل و نقل هوایی داخلی پیشرفتهای برخوردار است. البته به دلیل وقوع جنگهای داخلی، تجهیزات و امکانات حمل و نقل هوایی آن خسارات زیادی دیدهاست.
در گرجستان ۶ فرودگاه قابل استفاده برای هواپیماهای غیرنظامی وجود دارد. در بین این فرودگاهها، فرودگاههای تفلیس، باتومی و سوخومی از اهمیت خاص برخوردار هستند.
در حال حاضر از تفلیس شبکه خطوط هوایی برای مقاصد باکو، ایروان، تهران، سوخومی، نالچیک، مینرالنی ودی، تاشکند، کیف و مسکو برقرار است.
بنادر و کشتیرانی
بندر باتومی
اهمیت حمل و نقل دریایی برای گرجستان هنگامی ک راه آهن کشور به طرف شمال از طریق آبخازیا قطع شد، کاملاً مشخص گردید. بنادر دریای سیاه در تامین کالا نه فقط گرجستان بلکه برای حتی کشور ارمنستان نیز ایفای نقش دارند.
طبق گزارشهای سال ۲۰۰۷ میلادی، بندر پوتی از جمله بزرگترین بنادر دریای سیاه به شمار میآید زیرا بخشی از راهروی تراسیکا می اشد. میزان مبادلات بندر پوتی در سال ۲۰۰۶ میلادی، ۷ میلیون تن گزارش شدهاست که۹٫۱٪ رشد سالانه آن میباشد.
سیاست
پس از استقلال گرجستان در سال ۱۳۷۰ (۱۹۹۱)، ادوارد شواردنادزه وزیر خارجه پیشین شوروی، به عنوان نخستین رییس جمهور کشور برگزیده شد. گرجستان از همان زمان برسر جمهوریهای خودمختار اوستیای جنوبی و آبخازیا با روسیه اختلاف داشت، چرا که روسیه اجازه نمیداد که گرجستان، حاکمیت خود را در این دو منطقه اعمال کند. ولی به دلیل ضعف گرجستان و نیز نزدیکی دولت وقت - به ویژه شخص شواردنادزه - به روسیه، این کشور تن به مصالحه با روسیه داد و پذیرفت که در امور جمهوریهای خودمختار اوستیای جنوبی و آبخازیا دخالت نکند و با حضور نیروهای روسی در این دو منطقه مخالفتی نداشته باشد.
اما پس از انقلاب گل رز در سال ۱۳۸۲ در گرجستان که با پشتیبانی آمریکا صورت گرفت و منجر به برکناری دولت متمایل به روسیه و روی کارآمدن دولت غربگرای میخاییل ساکاشویلی شد، اوضاع سیاسی این کشور دگرگون شد. دولت جدید سیاست دوری از روسیه و نزدیکی به غرب (به ویژه آمریکا) را در پیش گرفت. همچنین این کشور خواهان عضویت در اتحادیه اروپا و ناتو شد.
در مرداد ۱۳۸۷ و همزمان با بازیهای المپیک تابستانی ۲۰۰۸ پکن، ارتش گرجستان برای بازگرداندن اوستیای جنوبی به خاک خود، به این منطقه یورش برد که با واکنش شدید روسیه مواجه شد و مجبور به عقبنشینی شد. اکنون روسیه تنها کشوری است که استقلال دو منطقهٔ آبخازیا و اوستیای جنوبی را به رسمیت شتاختهاست و با حضور نیروهای خود در این دو منطقه، عملاً کنترل آنها را در دست دارد.
اگرچه در سال ۲۰۰۴ فضای اندکی برای همکاری سازمان ناتو با گرجستان بهوجود آمد اما بهدنبال جنگ سال ۲۰۰۸ این همکاری رو به افول نهاد. از حدود سال ۲۰۰۸ نهتنها ریاستجمهوری آمریکا و رهبران اروپایی تمایلی به همکاری با گرجستان نشان ندادند بلکه اکثر مردم این کشور نیز همکاری با ناتو را برای کشور خود بدون منفعت ارزیابی کردند بهگونهای که میزان حمایت مردم گرجستان از این مسئله از ۷۰ درصد در سپتامبر ۲۰۰۸ به ۱۱ درصد در فوریه ۲۰۰۹ رسید.
انتهای پیام